Ngjyrat e solidaritetit: Të rinjtë nga komunitetet e Kosovës bashkarisht krijojnë art rrugor në Muralfest Kosova 2022
Tri vajza të reja të ulura pranë njëra tjetrës në zyren e Muralfest Kosovës në Ferizaj, po shkëmbenin me pasion idetë e tyre mbi artin, jetët e tyre, përvojat e diskriminimit, duke qenë gra nga Kosova dhe duke ëndërruar për një botë ku ato do të jenë të fuqizuara dhe të bashkuara. Refadie Guci, 22, vjen nga komuniteti ashkali i Kosovës dhe nuk arriti ta përfundojë shkollimin për shkak të vështirësive ekonomike; Donjeta Haziri, 19, është shqiptare e Kosovës e cila studion në Akademinë e Arteve në Prishtinë dhe Pakize Bujani, 20, punon për fuqizimin e komunitetit ashkali të Kosovës si udhëheqëse e shoqërisë civile në Ferizaj.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_62.jpg?itok=0Zw8ROcs)
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_52.jpg?itok=WxQrJ6-E)
"Ndërveprimi me komunitetet e ndryshyme këtu më ndihmoi të kuptoj se mund të flasim për problemet e përbashkëta, jo të gjithë janë jomiqësor dhe nëse punojmë së bashku mund të arrijmë barazi të vërtetë," theksoi Bujani.
Që të tri vajzat ishin në mesin e 15 të rinjëve nga komunitetet e Kosovës që morën pjesë në punëtorinë e mbështetur nga UNMIK-u "Lidhja", pjesë e Muralfest Kosova 2022, duke transformuar kësisoj identitetin e lagjes Sallahane në një që përfaqëson jo vetëm diverstitetin e identitetit por edhe historinë dhe tiparet kulturore të banorëve.
Përgjatë këtij procesi, artistë nga e mbarë bota u bënë bashkë me të rinjtë nga Kosova që të bashkëpunojnë, ideojnë dhe mësojnë më tepër për artin, për njëri tjetrin dhe historinë e Sallahanes përmes syve të njerëzve të saj.
"Ky projekt i financuar nga Projekti i UNMIK-ut për Ndërtim të Besimit e frymëzoi dhe inkurajoi Muralfestin, partnerin tonë implementues, të vazhdojë t'i angazhojë komunitetet në aktivitete ndëretnike dhe t'i inkurajojë përfaqësuesit e komuniteteve të punojnë së bashku për një shoqëri multikulturore," tha Steffen Felbrich nga Zyra e UNMIK-ut për Mbështetje të Komuniteteve.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_61.jpg?itok=TJi1HbD7)
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_40.jpg?itok=GkWpxvNz)
Duke mësuar së bashku
Këto fjalë janë të qëlluara për pjesëmarrësit e rinjë. Donjeta, duke folur për miqtë e saj të rinj, tha, "Pata mundësinë t'i vizitoja shtëpitë e tyre, dhe mund të them me tërë zemër që njëmend janë njerëz të mrekullueshëm. Mësova për traditat e tyre, familjet, ëndërrat." Ajo vazhdoi, "U befasova këndshëm kur mësova se komuniteti i tyre (ashkali i Kosovës) ishin ndër të parët në Ferizaj."
Procesi i krijimit të muraleve në lagje ishte jo vetëm bashkëpunues por edhe informues. Në mesin e sesioneve të para informuese ishte punëtoria interaktive me artistin rrugor Gabriel Pitcher nga Mbretëria e Bashkuar ku ai së bashku me pjesëmarrësit e rinj diskutuan si të përfaqësohen denjësisht përmes artit nuancat e identitetit, unitetit dhe shprehjeve.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_34.jpg?itok=suS3QcaS)
"Rinia e Kosovës ka interesim, është kreative dhe mendjehollë. Ka dëshirë të mësojë, absorbojë, të jetë prezente. Jam i lumtur që pashë qasje entuziaste dhe interesim," theksoi Pitcher pas përfundimit të punëtorisë. "Të rinjtë paraqesin zërin që përpiqet të dëgjohet - njerëzit nuk i vlerësojnë aq shumë pikëpamjet e juaja. Arti rrugor e ndryshon këtë - paraqet një zë i cili nuk mund të injorohet. Dhe kur shoqëria sheh të rinjë duke u angazhuar së bashku me artistë nga bota për ta arritur këtë, krijon një shtytje për industrinë e cila ndoshta nuk është menduar që ka aq shumë perspektivë," vazhdoi ai.
Pas punëtorisë me Pitcher, pjesëmarrësit u nisën për një eksplorim të lagjes Sallahane, duke vërejtur muret e thata në një qytet ku muralet në pothuajse çdo rrugë tregojnë ngjarje nga historia e përbashkët dhe e ardhmja shpresëdhënëse. Ata biseduan me banorët, me fëmijë dhe të moshuar, kuptuan komunitetet dhe trashëgiminë në këtë lokalitet modest në Ferizaj.
"I ndamë në 5 grupe - përfshirë një artist, një person që punon me shoqërinë civile dhe një nga komuniteti - për të krijuar vepra arti në lagje," theksoi Fortuna Haziri, menaxhere projekti në Muralfest Kosova.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_15.jpg?itok=MTnlAMby)
Përgjatë një muaji, ata shkëmbyen ide, u zhytën në botën e Sallahanes dhe rezultati përfundimtar ishte një mishërim spektakolar i lagjes në art bashkëpunues përgjatë mureve të saj.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_37.jpg?itok=EwOGTR2g)
Riimagjinimi i identitetit përmes artit
Murali kolektiv u krijua nga artistë të rinj nga grupi Artivistët dhe nga pjesëmarrës të zgjedhur nga punëtoria. Skicat u diskutuan nga ekipi për të arritur deri te kompozicioni i identitetit për hapësirën në fjalë.
Hyrja për në Sallahane ka murale që paraqesin lëvizje të karatesë, që shërbejnë si krenaria e komunitetit aty - gjatë hulumtimit dhe punëtorisë, pjesëmarrësit mësuan se lagjia ka një klub të karatesë, nga i cili kanë dalë shumë kampionë.
"Dëshiruam ta shtyjmë përpara idenë se kjo lagje duhet të njihet për kampionët e karatesë, jo për varfëri apo probleme tjera dhe paragjykime që njerëzit kanë për të," tha Fortuna. "Geto hapësirat janë në atë gjendje sepse janë të lëna pas dore, dhe në rastin e Sallahanes ne donim të fokusoheshim në mundësitë për të tërhequr vëmendjen mu në këto aspekte."
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/dsc_0530.jpg?itok=OUNlHEpp)
Ca metra më tutje dhe disa murale janë të kryqëzuara si një tërësi, prej nga dalin tema të ndryshme, përfshirë zakonet që bashkojnë etnitetet, ndikimi i teknologjisë në jetët tona, nevoja për gjelbërim dhe pamje tjera të frymëzuara nga rrethina.
Përderisa pjesëmarrësit e rinj punonin në mural, banorët e lagjes iu bashkuan grupit për të ndihmuar në krijimin e tyre.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_57.jpg?itok=YraEdnjI)
"Banorët na qëndruan pranë çdo ditë duke u përpjekur të na ndihmojnë sa më shumë që ne të ndihemi rehat," theksoi zsh. Haziri.
Gjatë kësaj përvoje, pjesëmarrësit e rinj ndanë me njëri tjetrin përvojat e tyre personale - Bujani foli për diskriminimin si infermiere, të tjerët për vështirësitë ekonomike dhe disa për mungesë vëmendjeje - duke ndërtuar kësisoj solidaritet dhe lidhje përtej punëtorisë, me të drejtë të titulluar "Lidhja".
Duke kaluar nga bota e artit në komunikim, pjesëmarrësit e rinj vendosën kapelat e piktorëve, studentëve, inovatorëve, hulumtuesve, ndryshimbërësve dhe përfundimisht - miqve - duke transformuar jo vetëm një lagje të Ferizajt me art dhe unitet, por edhe jetët e tyre.
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_25.jpg?itok=_zoOTNia)
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/dsc_0545.jpg?itok=rim8TRfz)
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/dsc_0590.jpg?itok=586PO9W4)
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_48.jpg?itok=LjUZlTs3)
![](http://unmik.unmissions.org/sites/default/files/styles/full_width/public/mural_44.jpg?itok=rne7LHlK)